JINHA

HABER MERKEZİ - Popüler internet arama motoru Google'nın ana sayfası bu gün, dünya tarihine önemli bilgiler kazandıran 1960 İhtilali'nin 147'ler listesinde yer alanlardan Türkiye'nin ilk açık hava müzesi kurucusu dünyaca ünlü kadın arkeolog Halet Çambel için tasarlandı.

İnternet arama motoru Google'ın anasayfası bu gün ardından dünyaya büyük bilgi mirası bırakan Türkiye'nin ilk açık hava müzesini kuran kadın arkeolog Halet Çambel için tasarlandı. Her gün yeni bir tasarımlar yenilenen Google bu kez ünlü kadın arkeolog Halet Çambel'in 99'uncu doğum gününü unutmadı ve dünya mirasına büyük katkı sağladığı kazı çalışmalarıyla özel bir doodle tasarladı.

Halet Çambel kimdir?

Almanya'nın Berlin kentinde 27 Ağustos 1916 yılında dünyaya gelen Halet, 12 Ocak 2014 tarihinde yaşamını yitirdi. Bilim dünyası tarafından "Hitit hiyerogliflerinin çözüldüğü yer" olarak tanınan Karatepe-Arslantaş Höyüğü'nde Türkiye'nin ilk açık hava müzesini kurmasıyla bilinen Halet Çambel, Türkiye'yi eskrim dalında temsil ederek, Suat Fetgeri Aşeni ile birlikte "Türkiye'den Olimpiyatlara katılan ilk kadın sporcu" unvanına sahip. Turnuva sırasında Adolf Hitler tarafından görüşmeye çağrılan Halet, hükümetin izni olmadan görüşmeyeceğini bildirerek reddetmesiyle dikkatleri üzerine çeker. 1938 yılında Türkiye'ye yerleşen Halet, 1940 yılında 1940 yılında Tan Gazetesinde çalışan sol görüşlü bir gazeteci-yazar olan Nail Çakırhan ile evlenir ve çalışmalarına Türkiye'de devam eder.

Hitit kalıntıları kararlarında belirleyici olur

İstanbul Üniversitesi'nde doktora çalışmalarını yürüten Halet, çalışmaları kapsamında 1946 yılında Kayseri-Adana arasında kalan bölgedeki Hitit eserlerini incelemek için Helmuth TheodorBossert ile birlikte çıktıkları gezide Karatepe bölgesindeki kalıntılara ulaşmaları kariyerinde belirleyici olur. Araştırma ekibi, Hitit hiyeroglifleri ve Fenike yazısının bir arada kullanıldığını görmüş ve Fenike yazısı tercüme edilebildiği için, bu keşif Hitit hiyerogliflerinin nihai çözümü olur. Karatepe-Arslanbaş Höyüğü'nde Helmuth tarafından başlayan kazı çalışmalarına 1952'den sonra Halet başkanlık eder. Karatepe'de ortaya çıkarılan arkeolojik buluntuların restorasyonu, korunması ve sergilenmesi için bir açık hava müzesi kurulmasına ön ayak olur ve mimar Turgut Cansever'in yaptığı projenin uygulanması işini ise Halet'in eşi Nail Çakırhan yürütür. Halet bu sırada ayrıca 1948-1949 yıllarında, Karatepe'deki çalışmaların yanı sıra Fransız Arkeoloji Enstitüsü'yle birlikte Yazılıkaya/Midas şehri kazısını yürüttü.

147'ler listesinde Halet de vardı
Halet'in akademik çalışmaları başarıyla devam ederken, 1960 İhtilali'nden sonra kurulan askerî yönetimin 147 öğretim üyesini üniversitelerden ihraç etme kararını aldığı listenin içinde Halet ve eşi Nail de yer alır. Bir süre Almanya'da Saarbrücken Üniversitesi'nde konuk öğretim üyesi olarak çalışır ve tekrar Türkiye'ye döndükten sonra İstanbul Üniversitesi'ndeki görevine devam eder ve Prehistorya Kürsüsü'nü kurar.

Diyarbakır'ın 8 bin yıllık tarihini açığa çıkarır

1964 yılında Chicago Üniversitesi'nden Robert J. Braidwood ve eşi Linda S. Braidwood'la birlikte Ergani Çayönü Höyüğü kazısına başlayan Halet, Kote Çemi (Hilar-Çayönü) kalıntılarını gün ışığına kavuşturur ve bu bölgede günümüzden 8 bin yıl önce avcı-toplayıcılıktan tarıma geçildiğinin kanıtlarını ortaya çıkarır. Başarılarını tüm hızıyla sürdüren Hambel, çabalarıyla kurulan "İstanbul-Chicago Üniversiteleri Güneydoğu Anadolu Tarihöncesi Araştırma Kamu Projesi" çerçevesinde, 1964'te Urfa-Bozova'da Biris Mezarlığı ve Söğüt Tarlası, 1968 ve 1970'de Diyarbakır Girikihacıyan kazıları gerçekleştirir ve Keban Barajı'nın yapımıyla su altında kalan olan alanların taranması için 1966'da başlayan çalışmalara öncülük eder.

Çalışmalarını bir ömür sürdürdü

Zorlu çalışmalarının ardından üniversiteden 1984 yılında emekli olan Halet, çalışmalarını emekliliğinde de sürdürür ve tek aşkı olan çalışmalarını sürdürürken, Arnavutköy'de "Kırmızı Yalı" olarak bilinen ailesinden kalma evini 2004 yılında Boğaziçi Üniversitesi'ne bağışlar. 2005 yılında Hollanda devletinin kültür ve kalkınmaya hizmet edenlere verdiği Prens Claus ödülü ve 2010 yılında kendisine T.C. Kültür Bakanlığı tarafından Kültür ve Sanat Büyük Ödülü'nün sahibi Halet 12 Ocak 2014 tarihinde İstanbul'daki evinde yaşamını yitirir.

Halet'in bağışladığı yalı şu an Halet Çambel ve Nail Çakırhan Arkeoloji ve Geleneksel Mimarlık Araştırmaları Merkezi'ne dönüştürülmek üzere restore edilmektedir.

(zd/fk)