Sibel Yükler/JINHA

ANKARA - Kadınlar seçme seçilme hakkı kazandıkları 1935 yılından itibaren tam 9 yıl parlamentoda yer almadı. 1 Kasım seçimleriyle birlikte resmi olmayan rakamlara göre, seçme seçilme hakkına sahip oldukları 22 dönem boyunca mecliste toplam 422 kadın yer aldı. 22 dönemdeki kadın temsil oran ise yüzde 3,61'e denk geliyor. Bütün sonuçlar, ülkenin tam 26 dönemdir kadın temsili eksik, erkek egemen eril bir meclis tarafından yönetildiğini gösteriyor.

5 Aralık 1934'te Anayasanın 10 ve 11. maddeleri, ardından da Milletvekili Seçimi Yasası (İntihab-ı Mebusan Kanunu) değiştirilerek kadınların milletvekili seçme ve seçilme hakkı yasalaştırılmıştı. Aynı gün seçimlerin yenilenmesi kararı alınmış ve 8 Şubat 1935'te yapılan seçimlerde 18 kadın milletvekili seçilmişti.

1935 yılında yapılan seçimlerde ilk kez seçilme hakkını kullanan kadınlar, TBMM'ye 18 milletvekili ile girdi. Bu sayı 4,5'lik orana tekabül ediyordu. Ancak 1943 genel seçimlerinde kadın vekil sayısı 16'ya düştü. 1950 genel seçimlerinde ise yalnızca 3 kadın vekil meclise girebildi. Bu sayıya 1999 seçimine kadar bir daha hiç ulaşılamadı.

TBMM'ye 1999'da 22, 2002 seçimlerinde ise 24 kadın milletvekili girebildi. Bu artış 2007 yılında 50 kadın vekil, 2011'de ise 79 vekil ile devam etti. Oran da 14,4'e çıkmıştı. Ancak Türkiye tarihin en yüksek kadın temsili 7 Haziran seçimlerinin ardından yaşandı. 25. Yasama Dönemi'nde meclise 98 kadın vekil girerek, kadın temsilini yüzde 17,8 çıkardı.

Vekil sayısı artsa da temsilde kritik eşik aşılamadı

Sayılar giderek artıyor gibi görünse de, oranlar çok büyük bir artışın olmadığını gösteriyordu. 2011 yılındaki 79 kadın vekilden 2015'teki 98 kadın vekile yalnızca yüzde 3,5'lik bir artış söz konusu oldu. 1935'te meclisteki kadın temsili yüzde 4,5'ti. 7 Haziran 2015 seçimlerinde ise kadın temsili yüzde 17,8'i gösterdi. 98 vekille en yüksek temsilin yakalandığı bu oran, aslında temsilde kritik eşiği olan yüzde 33'ün oldukça altında.

7 Haziran'dan ardından yapılan 1 Kasım erken seçimlerinde ise kadın vekil bu sayısı resmi olmayan rakamlara göre 82'ye düştü. Oran da yüzde 17,8'ten yüzde 15'e indi.

Hiç kadın vekil olmayan 9 yasama dönemi

Avrupa Birliğine üye ve üye olmaya aday ülkeler arasında parlamentoda kadın milletvekili oranın en düşük olduğu ülke Türkiye. Bu ülkelere en yakın olduğumuz yasama dönemi ise 7 Haziran seçimlerinin ardından gerçekleşti. Ancak kadınlar her dönemde temsil edilmedi. Türkiye tarihinde tam 9 yasama döneminde parlamentoda hiç kadın vekil yer almadı.

Meclis, 26 dönemdir erkek egemen siyaset yürütüyor

26. Yasama Dönemi'nde milletvekillerinin yüzde 15'ini kadınlar, yüzde 85,1'ini erkekler oluşturacak. 4 yıl boyunca 43 ilde kadın temsiline sahip olmayacak.

1 Kasım seçim sonuçlarını değerlendiren Kadın Adayları Destekleme Derneği (KA.DER) de, ülkenin bir kez daha 'kadın temsili eksik' bir meclis tarafından yönetileceğini belirtiyor. Öfke, kavga, kaos ve 'uzlaşmazlıktan' beslenen erkek siyaset anlayışı tam 26 dönemdir mecliste.

5 Aralık 1935'ten 1 Kasım 2015'e rakamlar ve yüzdeler

* Kadınlar ilk olarak 1935'te meclise girdi. Yüzde 4,5'lik bir orana sahip oldu.

* 6. 8. 10. 12. 14. 16. 17. 18. ve 20. Yasama Dönemlerinde parlamentoda hiç kadın vekil yer almadı.

* Resmi olmayan 1 Kasım sonuçlarına göre, 13 genel seçimde toplam 423 kadın milletvekili meclise girdi.

* Yaklaşık 80 yılda, kadın milletvekillerinin oranı 18 seçim dönemi için ortalama yüzde 3,61'i gösteriyor.

* Kadın milletvekili oranının en düşük olduğu dönem yüzde 0.62 ile 9. Dönem. En yüksek olduğu dönem ise yüzde 17,8 ile 25. Dönem.

* Birleşmiş Milletler'e göre, tüm dünyada kadın milletvekili oranının ortalaması yüzde 22. Mecliste kadın erkek eşitliğinde Türkiye ise dünyada 91. sırada yer alıyor.

Yıllara göre, mecliste yer alan kadın vekil sayısı ve toplam içindeki yüzdesi şöyle:

Yıl Toplam Kadın Vekil Toplam İçindeki Yüzde

1935 395 18 4.6
1943 435 16 3.7
1950 487 3 0.6
1957 610 8 1.3
1965 450 8 1.8
1973 450 6 1.3
1991 450 8 1.8
1999 550 22 4.2
2002 550 24 4.4
2007 550 50 9.1
2011 550 79 14.3
2015 550 98 17,8
2015 550 82 15

(fk)