JINHA

AMED - Kürdistan'da kültürel bir doku halini alan tandır, bölge kadınlarının emeğiyle yapılıyor. Çamurdan yapılan tandır işleminin zahmet gerektiren bir iş olduğunu söyleyen Çiçek Ataş, tandırlarda yapılan ekmeğin daha sağlıklı olduğunu belirterek, tadının da daha lezzetli olduğunu kaydetti.

Dere kenarlarından elde edilen çamurla yapılan tandır kiminin geçim kaynağı, kiminin de ihtiyaçlarını karşılayabileceği ek iş olmaya devam ediyor. Çamur birçok işlemden geçirildikten sonra tandıra şekil verme işlemini de kadınlar yapıyor. Kadınların mevsimlik iş olarak gelir elde ettiği tandır yapımı, sabahın ilk ışıklarıyla başlanılması gereken ve emek isteyen işlerden biri. Tandırın birçok işlemden geçirilerek yapıldığını ve bunun zahmetli bir iş olduğunu söyleyen kadınlar, tandır kültürünün yok olmaya yüz tuttuğuna dikkat çekti. Kadınlardan Çiçek Ataş, tandırda yapılan ekmeğin daha sağlıklı olduğunu, ancak insanların rahat yaşamak için tandır ekmeğini tercih etmediğini söyledi. Çiçek, “Eskiden evler bile çamurdandı ama şimdi çamurdan evler bile kalmadı, her şey betonlaştı. Oysa çamurdan evler sağlıklı. Aynı şekilde tandırdaki ekmekler de daha sağlıklı ve tadı başkadır" diye belirtti.

'Tandırı, tuz, saman ve keçi kılını içine katarak yapıyoruz'

Tandır yapımının zor olduğunu ve bu işin mevsimlik olduğunu söyleyen Çiçek, tandır yapımını şu şekilde anlattı: "Baharın gelişiyle tandır yapmaya başlıyoruz. Kışın hem malzeme yok hem de havadan kaynaklı yapılamaz. Tandır birçok işlemden geçilerek yapılıyor. Önce derenin kenarından çamur getiriliyor. Biz de o çamuru satın alıyoruz. Satın aldığımız çamurun içine tuz, saman ve keçi kılları atarak çamuru hamurlaştırıyoruz. Çamuru hamurlaştırma işlemini erkekler yapıyor. Yaptığımız hamurlaştırma işleminden sonra çamuru güneşin önünde kurutuyoruz. Kuruttuktan sonra tekrar ıslatıp tandırın yapmaya başlıyoruz. Tandır yapmaya baharda başlıyoruz, sonbaharda bitiriyoruz. Yani 4 ay çalışıyoruz. Tandıra şekil vermeyi kadınlar yapıyor. Yaptığımız tandırları 100 lira ve üzerinde satıyoruz. Günlük bazen 2 tane, bazen de 20 tane sattığımız oluyor. Satışlarımızda bu sene durgunluk var, bunun sebebi de Kürdistan'da yaşanan savaş."

'Tek geçim kaynağımız tandır'

13 yaşından beri tandır yaptığını ve günde 9 saat çalıştığını söyleyen Çiçek, 20 yıldır geçim kaynağının bu iş olduğunu belirtti. Çiçek, "Sabah yapmaya başlıyoruz, akşama kadar çalışıyoruz. 12 çocuğum var hepimiz bu tandırlardan kazandıklarımızla geçiniyoruz. Ben 13 yaşında evlendim, evlendiğimden beri bu işi yapıyorum. Küçük yaşlarda evlendim, ne zaman çocuğum oldu, ne yaşadığımı hatırlamıyorum. Babam zalimdi, berdel olarak evlendirdi beni" diyerek yaşadıklarından söz etti.

'Tandır kültürü yok olma tehlikesiyle karşı karşıya'

Çiçek, tandır işini yaptığından dolayı kendilerini hor görenlerin de takdir edenlerin de olduğunu kaydederek, kimi zaman başka şehirlerden gelip tandır siparişi verenlerinde olduğunu dile getirdi. Çiçek, “İnsanlar rahatlarına düşkünler, tandır yapmak, tandırda ekmek yapmak zor, zahmetli, emek isteyen bir iş. Ne zaman ki betonlaşma geldi, hastalıklar ve dertler oluştu. Bizim için şehirlerde yaşamak zehir gibi bir şey oldu" ifadelerinde bulundu.

(ea/dc/mg)