Nişmiye Güler / JINHA

WAN - Çocuk yaşta evlilikler üzerine araştırmalar yapan YAKA-KOOP aktivistlerinden Gülmay Gümüşhan, çocuk yaşta zorla evliliklerin çözülmesi gereken bir sorun olduğunun altını çizerek, eğitimcilerin, aile merkezlerinin, muhtarların ve kadın kurumlarının bir arada çalışma yürütüp duyarlılığı arttırması ve yasal olarak caydırıcı yasaların çıkarılması gerektiğini ifade etti.

Serhat'ta gerçekleşen çocuk yaşta evliliklerdeki artış son zamanlarda oldukça dikkat çekiyor. Bununla beraber erkek çocuklar da aile baskısı ile erken yaşta evlendiriliyor. Toplumda var olan geleneksel algılar yüzünden çocuklar evlendirilip "aile" kavramı ile çocuk yaşta evliliklerin durumu meşrulaştırılıyor. Çocuk yaşta yapılan evlilikler, toplumda var olan şiddet ve intiharlara da ön ayak oluyor. Van'da yaşanan çocuk yaşta evlilikleri araştırıp önünü kesmek için çalışmalar yapan Yaşam Kadın Çevre Kültür ve İşletme Kooperatifi (YAKA-KOOP) aktivistlerinden Gülmay Gümüşhan, 2014 yılından bu yana "çocuk yaşta evlilikler" üzerine yaptıkları çalışmaları değerlendirdi.

'Ailelerimize de seminer verin'

Gülmay, Van'da Erkek Çok Programlı Lisesi'ndeki öğretmenden çocukların zorla evlendirilip okuldan alındıkları bilgisini aldıktan sonra çalışmalarına başladıklarını belirterek, okula seminer vermek için gittiklerinde durumun vahimliğini gördüklerini kaydetti. Öğrencilerden aileleri ile görüşmeleri konusunda talepleri olduğunu ifade eden Gülmay, "Öğrenciler ile görüştüğümüzde, 'Erken yaşta evliliklerde sadece kız çocukları tek değil bizde mağduruz. Ailelerimize bu semineri verin' dediler. Bunun üzerine çalışmalarımızı daha da genişletip köy köy gezmeye başladık. İlk önce köy muhtarları ve imamlarla görüşüp, gittiğimiz köylerdeki kadınlara 30 soruluk bir anket yaptırdık" şeklinde konuştu.

'Her üç evlilikten ikisi çocuk yaşta evlilik'

Bugüne kadar yaptıkları anketlerde her üç evlilikten ikisinin çocuk yaşta evlilik olduğu sonucunun çıktığının altını çizen Gülmay, bu evliliklerin olmasının en büyük nedeninin de kız çocuklarının okullardan erken alınması olduğunu belirtti. Çalışmalarını daha çok yeni nesiller ve genç kadınlar üzerinde yaptıklarını vurgulayan Gülmay, 50-60 yaşındaki insanların düşüncelerinde değişiklik yapılmasının imkansız olduğunu bu yüzden de daha çok gençlere yöneldiklerini belirtti. Okullarda çocuk yaşta evliliklere dikkat çekmek amacıyla "Çocuk yaşta zorla evlilik" konulu resim yarışması düzenlediklerini ifade eden Gülmay, "Amacımız çocukların 'çocuk evlilik nedir' üzerine araştırma yapmalarını sağlamak ve resme aktarmalarıydı. Çok güzel geri dönüşümler aldık. Çocuklar farkına varıp öğretmenlerine 'bizim annemizde çocuk gelinmiş' diyorlar. Erken yaşta evliliklerin ne kadar sakıncalı ve kötü sonuçlar doğurduğunu öğrencilerin araştırıp görmelerini istedik" diye konuştu.

'Çocukların resimlerinden takvim ve billboard'

Yaptıkları yarışmaya çok anlamlı resimlerin geldiğini söyleyen Gülmay, "Bir öğrencimizin çizdiği bir resim beni çok etkilemişti. Çizdiği çocuğun hayallerinde okul, kitap, oyun parkı ve oyuncak var. Çocuk hayallerine ulaşmak isterken gelinlik ayaklarına dolanmış şekilde bir resimdi. Tam da çocuk evlilikleri anlatan bir resimdi" dedi. Çocukların çizdikleri resimleri takvim yapacaklarını belirten Gülmay, takvimleri de gelinlik satanlara, erkek kuaförlerine, imamlara, köy taziye evlerine, muhtarlara ve ellerinin yetiştiği her yere göndereceklerini kaydetti. Ayrıca Gülmay resimlerin bir hafta boyunca Van'da ki billboardlarda sergileneceğini ve farkındalık yaratacaklarını da sözlerine ekledi.

'Bu yıl yaşan intiharların üç tanesi çocuk gelin'

Çocuk yaşta evliliklerin yol açtığı bir diğer durumunda "intihar" olduğuna değinen Gülmay, yaşanan intiharların en az üç tanesinin çocuk evlilik olduğunun altını çizdi. Bu nedenle yaşanan intiharlar ile ilgili bazı aile, imam ve muhtarlar hakkında suç duyurusunda bulunduklarını ama bir sonuç alamadıklarını söyleyen Gülmay, "Dava dahi açılmadı, sadece suç duyurumuz ile kaldık. Yasalara da baktığımızda çocuk evliliklerin önünü açıyor. En son çıkan 16-17 yaşındaki bir çocuğun kendi rızası ve ailenin izni ile evlenebileceğine dair çıkan yasa örnektir. Biz ne kadar da mücadele etsek de yasalarda caydırıcı hiçbir şey yok. Yasalar değişmedikçe hiçbir şey düzelmeyecek" şeklinde konuştu.

'Kız çocuğu kurtuluşu evlilikte arıyor'

Gülmay, intihar vakalarında daha çok ailelerin "kızımızın elinde her şeyi vardı neden intihar etti" şeklinde verdiği tepkiyle karşılaştıklarını kaydederek, kız çocuklarının tek sorununun ailelerinin kendilerine yükledikleri sorumluluklar olduğunun altını çizdi. Kız çocuklarının kurtuluşu evlilikte aradıklarını vurgulayan Gülmay, "Toplumda bir kızın bir erkek ile oturması kalkması ayıp karşılandığı için çözümü evlilikte arayıp rahat görüşebilecekleri algısı oluşuyor. Baba evinde çocuğa 'bu senin çeyizindir evinde otur ' denilirse tabi ki de o kız çocuğu evinde beyaz atlı prensini bekleyecektir. Tabi buna bağlı intihar ve erken yaşta evlilikler ortaya çıkacaktır" dedi.

Gülmay, son olarak da "çocuk yaşta zorla evliliklerin" çözülmesi gereken bir sorun olduğunun altını çizerek, eğitimcilerin, aile merkezlerinin, muhtarların ve kadın kurumlarının bir arada çalışma yürütüp duyarlılığı artırması ve yasal olarak caydırıcı yasaların çıkarılması gerektiğini vurguladı.

(dc/dk)