JINHA

HABER MERKEZİ – Gündemde sıklıkla yer almaya ve açığa çıkmaya başlayan cinsel istismar haberleri ‘tık’ kaygısıyla ele alınırken, kullanılan haber diliyle birlikte cinsel istismar ve cinsel şiddet yaşayanlar ikincil bir travmaya maruz bırakılııyor. ‘Cinsel istismar haberleri nasıl ele alınmalı?’ sorusuna yanıt olmaya çalıştık.

Cinsel istismar haberlerinde gerek ana akım medya olsun, gerek alternatif medyalar olsun haberlerde kullanılan dilden atılan başlığa kadar uzayan süreçte istismara uğrayanlar tekrar tekrar istismar ediliyor ve ikincil bir travmaya maruz kalıyor.

Başlıklarda çocuğa ait cinsiyet ve yaş belirtme ya da istismar edenin kim olduğunu belirtme şekilleri istismarı devam ettiren nitelikte olabiliyor. “14 yaşındaki kız çocuğuna cinsel istismar”, “9-12 yaş arasındaki 10 erkek çocuğuna cinsel istismar” gibi uzayan başlıklar ele alındığında şu sorular öne çıkıyor:

*Çocuğun cinsiyeti istismarın boyutunu belirler mi?

* Kız çocuğu olduğunda istismara müsait mi oluyor? İstismara uğrayan oğlan çocuğu olduğunda daha mı dikkat çekici oluyor?

* Çocukların istismara uğramasında yaş aralığı mı belirlenmesi gerekiyor? 3 yaşındaki çocukla 13 yaşındaki çocuğun uğradığı istismar arasında her durumda bir fark mı oluşturmak gerekiyor? Algılama durumunda farklılıklar olsa da, travmatik durumunda boyutlar arası farklılıklar oluşsa da, istismarın uğratılma durumunu yaş üzerinden belirtmek durumu normalize etmekten öteye gidebilir mi?

* İstismara uğrayanın kaç kişi tarafından istismara uğradığının abartılı bir şekilde verilmesiyle yaratılan durum, “bir kişinin istismarına uğrayabilirdi ama birden fazla olunca haber değeri ve istismarın boyutu daha mı büyük oluyor?” sorusunu beraberinde getiriyor.

* Haber dillerinde olayın anlatım şekli ise yine magazinsel ve pornografik olarak devam ediyor. Çocuğun bakkala gidip ekmek almasından ayakkabılarını boyatmasına, izletilen belgeselin cinsinden (ki burada da istismarın hayvanlar üzerinden devam ettirilmesi söz konusu), bedeninin okşanmasının anlatımına kadar devam eden yazımlarda ise yine istismar kaldığı yerden devam ettiriliyor ve ikinci bir travmaya daha sebep oluyor.

* Sıkça karşımıza çıkan Ensar Vakfı’na bağlı yurtta çocukların cinsel istismara uğraması haberlerinde ısrarla çocukların verdikleri ifadelerin haber içerisinde ayrıntılı bir şekilde ele alınması da yine bu çocukların istismarının devamı niteliğinde ele alınmalı. Çocukların ifadelerinde yer alan detaylı anlatımlar gizli kalmalı. Gizlilik ilkesi ve çocuğun yüksek yararı asıl değer olmalı. Bu detaylı anlatımlar, okuyucunun kafasında kurduğu mizansen içerisine sığdırmaktan öteye gidemeyecek ve yaşanan travmatik durum okuyucu açısından çocukların taciz-tecavüz ve istismar edilebilir bilincini almasından başka bir duruma dönüşemeyecektir.

Bu tür haberlerde kullanılan dile dikkat çekmek amacıyla kısaca derlediğimi 'çocuk odaklı olmayan haberler' ve yazılmaması gereken haber başlıkları ile haberler şu şekilde:

* "82 yaşındaki adam 14 yaşındaki erkek çocuğa tacizden tutuklandı. Bingöl’de 16 yaşındaki erkek çocuğu E.E.’ye üç yıl boyunca cinsel istismarda bulundukları gerekçesiyle dört esnaf tutuklanırken, mağdur çocuk hastaneye kaldırıldı.

* 12 yaşındaki kıza tecavüzle suçlanan ağabeyi ve eniştesi tutuklandı. Konya'da, ortaokul öğrencisi 12 yaşındaki A.G.'ye cinsel istismarda bulunduğu iddia edilen ağabeyi 20 yaşındaki H.G. ve eniştesi 35 yaşındaki H.P. tutuklandı. Kız öğrenci de devlet korumasına alındı.

* ‘8 yaşındaki kızını sevgilisiyle ilişkiye zorlayan' anne

Dava dosyasına göre olay 2011 yılında Düzce’de yaşandı. Evli ve üç çocuk annesi F.Ü.’nün aynı işyerinde çalıştığı A.G. ile ilişkisi başladı. A.G. bir süre sonra F.Ü.’ye 8 yaşındaki kızı ile ilişkiye girmek istediğini söyledi. Dava dosyasına yansıyan bilgilere göre F.Ü., öz kızını sevgilisi ile ilişkiye girmesi için ikna etmeye çalıştı, küçük kıza porno içerikli görüntüler izletti ve oyunmuş gibi olayı anlattı.

* Sivas’ın Yıldızeli İlçesi İğnebey köyünde evli ve 2 çocuk babası 32 yaşındaki imam İ.A., 14 yaşındaki E.Y.’ye cinsel istismar suçlamasıyla tutuklandı. İmam İ.A. görevden uzaklaştırılırken, ailesi kızları E.Y.’yi okuldan aldı.

* Çorum'da 13 yaşındaki kız çocuğuna aile boyu cinsel istismar!"

Cinsel istismar haberinde nelere dikkat edilmeli?

Peki cinsel istismar haberlerinde ne yapmalı, haberleri nasıl ele almalıyız? İlk olarak istismara uğrayanın çocuk olduğu belirtildikten sonra, o çocuğa bir cinsiyet belirtmek ya da yüklemek gerekmiyor. Bu iki aşamalı olarak ele alınabilir. Birincisi: kız ya da oğlan çocuğu diye belirtmek, istismar arasında ne gibi farklılık beraberinde getirir? Kız çocuklarının istismara uğraması normal karşılanıyor, ancak oğlan çocuklarının istismara uğraması ‘skandal’ mı oluyor? İkincisi, çocuk yaştaki kişilerin cinsiyetlerini belirlemek haberi yazan kişinin karar verebileceği bir durum değil. Fiziksel gösterimleri üzerinden cinsiyet belirtmek de doğru değil. Çocuklara çocuk olma değeri verilmeli ve istismara uğramaları da bu temel de ele alınmalı.

Tek değer; çocuğun yüksek yararı

Özellikle küçük bir şehir, ilçe veya köydeki bir cinsel istismar haberi titizlikle ele alınmalı. Böyle durumlarda mümkünse ilçe, köy ismi ve çocuğun isim kodlaması yazılmamalı. Bu ayrıntıların çocuğu teşhir edebileceği unutulmamalı. Çocuğun itibarını, geleceğini zedeleyebilecek her iddia ve ayrıntı habere taşınmamalı. Çocuğun uğradığı istismarın şekli haberin konusu olmamalı. Bu noktada çocuğun hakları, özeli, izni, mahremiyeti ve yargı süreci esas alınmalı. Çocuğun, yayımlanan haberlere ulaşabileceği, okuduktan sonra ikincil bir travma yaşayabileceği ve/veya bu bilgilerle teşhir olabileceği unutulmamalı. Gazetecilerin görevi cinsel istismar suçunu ortaya çıkarmaktır; çocuğu teşhir edecek, itibarını, geleceğini zedeleyebilecek ayrıntılara yer verilmemeli. Haber değeri, tık algısı çocuk odaklı haberciliğin içerisinde yer almaz. Tek değer, tek ilke çocuğun yüksek yararıdır.

(dk/sy)