JINHA

AMED – Di konferansa Jinûve Avakirina Kobanê de, rapora “Li bajar rewşa xizmetên tenduristiyê û pêşniyar” hate xwendin. Di raporê de tiştên ku divê bêne kirin û pêşniyar hatin rêzkirin.

Rapor ji aliyê Meclîsa Tenduristiyê ya Kongreya Civaka Demokratîk (KCD) ve di encam lêkolînên li Kobanê de hatiye amadekirin, ji aliyê Endama Lijneya Rêveber a Meclîsa Tenduristiyê ya KCD’ê Hulya Alokmen Uyanik ve hate xwendin.

Rapor wiha ye:

"Kantona Kobanê berî ku şerê nav bajêr ê dawîn lê biqewime xwedî pergaleke birêkûpêk a tenduristiyê nebû. Li Kantonê karûbarên tenduristiyê ji aliyê saziyên tenduristiyê yên taybet ve dihate dayîn û ev xizmeta tenduristiyê li avahiyên pileya yekem ên nesaz bi xebatkarên tenduristiyê dihate meşandin.

Saziyên tenduristiyê yên pileya yekemîn ji aliyê rejîma Esed ve dihatin fînansekirin, van karê derzîkirin û yên berteng ên tenduristiyê bi cih dianîn. Her weha li gundên mezin (nifûsa wan dora 10.000) binkeyên tenduristiyê hebûn û bi riya bijîşkên pratîsyen kar dihate kirin. Gava mirov 350 gundan bifikire 13 binkeyên tenduristiyê hebûn û ji vana jî tenê 7 ji wan wek fonksiyel-nîv fonksiyel dixebitîn. Derzî ji aliyê heyva sor a Sûriyê ve bi ser hiqûqa navneteweyî re digihandin herêmê. Berî şerê bajêr 2 mehan xebatên derzîdanînê li vê derê hatibûn kirin.

Karûbarên tenduristiyê yê pileya duyem ji aliyê 3 nexweşxaneyên taybet ên ne pir mezin ve dihate kirin. Di vana de emeliyatxaneyeke yekçavî hebû li gorî rewşa fîzîkî herçend nexweşxaneyên nû ava kiribûn jî di warê standartan de nebes bûn û binesaziya wan ne tekûz bû. Ji bilî hewldanên cerahî pergala vê derê di asta muayenexaneyê bi rê ve diçû. Berî şerê bajêr ji aliyê Rêveberiya Kantonê ve nexweşxaneyeke 250 nivînî nû qediyabû lê hêj dest bi xizmeta tenduristiyê nekiribû. Li kantona ku binkeyên tenduristiya gel lê tunebûn tu saziyeke ku xebatkarên tenduristiyê perwerde bike jî tune bû. Ji bilî hekîm û dermanfiroşan, xebatkarên din ên tenduristiyê tu perwerdeyeke tenduristiyê negirtibûn.

Piştî şerê bajêr ê Kobanê ji bo rewşa heyî hin tesbît

Navenda bajêr û gundan divê mirov di warê wêranbûna şer de ji hev cuda bike. Ligel pirsgirêkên binesaziyê rewşa dam û dezgehên tenduristiyê jî vê yekê nîşan dide. Binkeyên teduristiyê yên derveyî bajêr tu ziyan bi wan neketiye, lê li nava bajêr nexweşxaneyeke taybet bi tevayî hilweşiyaye, nexweşxaneyeke taybet jî bi tevayî hatiye talankirin, hema bêje tenê nexweşxaneyek piçekî bi kêr tê. Ev nexweşxane jî ku emeliyatxaneyeke wê ya bêserober û 20 nivînên wê hene, piştî şer lezûbez hatiye vekirin. Xizmet bi pere tê kirin. Ligel vana hemûyan, bi taybetî van demên dawîn ên şer, ji bo destwerdana bi lezûbez li jêrxaneya dibistanekê binkeyeke tenduristiyê hatiye danîn, tê de emeliyatxaneyeke yekçavî û 12 servîsên tedawîkirinê hene, vê binkeyê karekî giring pêk aniye. Lê mercên wê yên fîzîkî gelekî xirab in. Nirxandina rewşa tenduristiyê, tenê nirxandina rewşa saziyeke tenduristiyê nîne. Tenduristiya civakê der barê hemû qadên jiyanê de ye û têkildarî bi hemû wan karûbaran e ku pêwendî bi binesaziyê heye. Xebatkarên bikêrhatî yên tenduristiyê di van hemû qonaxan de barekî giran hildidin. Nirxandina rewşê bi awayê ku vana bihewîne hatiye kirin. Heke em tespîtên der barê rewşa heyî de rêz bikin;

Ew cihê wek nexweşxane tê bikaranîn û birîndaran pêşwazî dike; di warê binesazî, hêza keda tenduristiyê û amûran ve nebes e. Ameliyatxane sterîl nîn e. Pergala drenajê ya avê tune ye û hewadarkirin bi kem û kurtasî ye. Jêderka enerjiyê bi kêmasî ye.

Ji bo vegereke zû ya Kobanê, hem pêdiviyên wê yên lezûbez hem jî pirsgirêkên wê yên demdirêj hene. Di warê cîûwarbûn, xwe-xudankirin, gend û gilêş, peydakirina ava paqij hwd ligel wan saziyên tenduristiyê, xebatkarên tenduristiyê, kelûpelên saxlemiyê, amûrên tenduristiyê û birêkxistina van de kêmasî hene. Hem bergiriyên parêzgeriyê (tenduristiya jin, bebik, zarok û hawirdorê) hem jî di warê dabînkirina xizmetên dermankirinê de qet tu binesaziyek nemaye.
Ava vexwarinê û ava kartêkirinê ya paqij tune ye, gend (bermahiya kanalîzasyon û sergoyê), kavil, cenazeyên ku di nav xirbe û kavilan de mane, kêzik û dûpişk û mar hwd. li meydanê ne, ji bo vana di warê hawirdorê de divê demildest tevdîra wan bête girtin.
Pergala kanalîzasyonê ji bilî rojavayê bajêr li deverên din ên bajêr nemaye. Ev devera ku berê sergoya kanalîzasyonê bû niha ji bo kêzik û heşere lê peyda bibin bûye devereke xeternak.
Rewşa xusara bi şebekeya avê ketî ne xuya ye. Ger kaniya avê ji wan gundên ku berê hatibû plankirin ku ji wê derê bînin bê anîn dê pirsgirêka ava vexwarinê çareser bike lê ji ber şebekeyê nikarin avê bidin piraniya bajêr. Ji ber ku avê kêm kême didin li deverên hilweşiyayî yên bajêr di warê tenduristiyê de dayina avê potansiyeleke mezin a rîskê dihewîne.
Di warê jinavbirina bermahiyan de, ji ber ku hecma avê kêm bûye hevzêl çêbûne, ev hevzêl ji bo peydabûna pêşû û kelmêşan guncav in.
Ji ber ku bo germkirinê li bajêr mazot tê bikaranîn seqaya bajêr gelekî hedimiye.
Ji bo rakirina kavilan û derxistina cesetên ji bin wan di warê amûr û amrazan de gelek kêmasî hene.
Mayîn li ser tenduristiya mirovan gefeke giran in.
Polîtîkayên ku alîkariya mirovîn û tibbî didin sekinandin di warê tenduristiyê de xetereke mezin çêdikin.
Di warê bidestxistina xwerekî de kem û kurtasî berdewam in.
Xelkê Kobanê ku vegeriyane di warê cîûwar de pirsgirêka wan a mezin heye. Bi mecbûrî malbatên qeebalix li xaniyên nesaxlem dimînin, xetera vê gelek e.
Di warê tenduristiyê de organîzasyoneke bi serober nehatiye pêkanîn.
Di warê ragihandina tenduristiyê de pirserîtî pirsgirêkeke mezin e.
Binkeyên tenduristiyê lig undan hatine terikandin. Ev yek kêmasiyeke giring e ku barê navendên tenduristiyê yên bajêr girantir dike.
Alîkariya dermanan, ji alîkariyê derketiye bêhtir bûye bar ser pişta wan. Di warê qeydkirina derman, kelûpelê mezaxtinê û amûrên tibbî de kêmasî hene û rewşa depokirin û kargêriyê ne zelal e.
Xizmeta tenduristiya dev û diranan hema bêje tune ye.
Saziyên tenduristiyê hatine hingaftin û gelek ziyan bi wan ketiye.
Piraniya xebatkarên tenduristiyê ji Kobanê derketine. Di warê hejmarê de gelek kêmasî heye.
Nexweşiya sorik û tayê ku salên berê demsala havîn û payizê peyda dibû ji bo mehên pêş me xetera peydabûna wan heye. Delîlên vê xuya dibin.
Xebatkarên tenduristiyê, ji ber kêmbûna hejmara xwe, netêrbûna amûran û zêdebûna kar westiyane.
Rêveberiya Kantonê û xizmetên şaredariyan cuda cuda xwe bi rêk dixin. Ji ber vê, di warê xizmetguzariya tenduristiyê û dabînkirina polîtîkayeke hevbeş de qutbûn û bêhaybûna ji hevdu çêdibe.
Ji bo pirsgirêkên heyî çareseriyeke lezgîn

Avakirina Kobanê

Hawirdor (xirbe, sergo, binaxkirina cesedan, rakirina kavilan, dijî kêzik û vektoran têkoşîn û hwd)
Divê pergala avê demildest bibe pergaleke sergirtî û dezenfeksiyoneke guncan lê were kirin,
Ji bo kanalîzasyonê divê rîskên li devera drenajê demildest bêne hilanîn,
Divê binkeyên tenduristiyê li gund û bajarokan bên çalakkirin,
Ji bo derzîdanînê divê binesazî zûka bê avakirin,
Divê ji bo ducanî û zarokan zûka bi rêk biketin
Yekeya destwerdana pêşîn a bo birîndaran divê bi lez û bez vegere şêweyê nexweşxaneyeke leşkerî (lezgîn)
Her weha ji bo sîvîlan (ku nexweşiyên jinan û zarokan jî bihewînin) nexweşxaneyeke pirhêlî ya xwedan 250 nivînî bête avakirin. (Ev plana dema navîn e)
Naxweşxaneyên heyî divê demildest wisa bêne terxankirin ku tê de sîvîlan bikaribin derman bikin,
Ji bo li navenda bajêr bikaribin xizmeta pileya yek a tenduristiyê bidin binkeyên tenduristiyê bêne avakirin,
Divê navendên fîzyoterapî, ortez-protezê bêne avakirin,
Divê pêşniyarên arganîzasyonên tenduristiyên bêne pêkanîn (Li jêr hate pênasekirin)
Nîqaşa tenduristên neşareza
Nîqaşa akademiyek ji bo gihandina tenduristan,
Ji bo meclisa tenduristan bê avakirin gav bên avêtin
Pêşniyara Modêla SAZÛMANIYA TENDURISTIYA Kobanê

Avakirina Organîzasyona Tenduristiyê

Komîteyên Tenduristiyê

Karûbarên tedawîkirinê: Karûbarên ku ji aliyê nexweşxaneyan (hukmî û Xwemalî) ve tê kirin koordîne dike/serkêşiyê jê re dike.

Karûbarên lezûbez: Karûbarên guhastina birîndar- nexweşan, destwerdana pêşîn û karên lezgîn bi rê ve dibe.

Lojîstîk: Peydakirina pêdiviyên wek derman, kereseyên tibbî, amûrên tibbî, derzî û serûm hwd. koordîne dike.

Tenduristiya Hawirdorê: Dabînkirina ava paqij bo vexwarin û kartêkirinê; bergirî û kontrolkirina qirêjiya ba, ax, avê; têkoşîna bi ajalên kojer, vektor, dûpişk û sewalên serberdayî re; berhevkirin û jinavbirina bermayî (kanalîzasyon û foseptîkan), vêkdana sergoyan, berterafkirina bermahiyên tibbî; karên derxistina cesedên di bin xirbeyên bajêr de bi cih tîne.

Nexweşiyên Vegir: Karûbarê der barê îmmunulojiya bebik, zarok, ducanî, salmezin û pîr u kalan de koordîne dike. Ev xizmet ji aliyê saziyên tenduristiyê yên pileya yekê ve tên meşandin. Ji bo kontrol û bergiriya nexweşiyên berbelav û têper xebatên xwe dimeşîne.

Tenduristiya jin û zarokan: Xizmetên der barê şopandin (berî û piştî ducanbûnê, bebik, zarok, nestêle, jina dema zarokanînê), plansaziya malbatê, xwedankirinê de koordîne dike. Ev xizmet ji aliyê saziyên tenduristiyê yên pileya yekem ve têne birêvebirin.

Xizmetên tenduristiya pileya yekem: Ev xizmetên ji aliyê Komûna Tenduristiya Civakî ve têne meşandin koordînasyona xizmetên tenduristiya parêzgerî û dermankirinê pêk tîne. Her weha sazîbûna tenduristiyê ji aliyê Komûna Tenduristiya Civakî û Malên Xwezayê ve tê meşandin û bi vê, sazîbûna xebata tê meşandin tê kirin û amatorbûna zanista tenduristiyê koordîne dike.

AVAKIRINA SAZIYÊN TENDURISTIYÊ:

Xizmetên tenduristiya pileya yekem

Di meclisên gel de avakirina komînên tenduristiyê li pêşiyê ye. Ligel meclis û komûnan ji bo xizmetên tenduristiya pileya yekem dê xebatên sazûmankirina Malên Xwezayê û Komûna Tenduristiya Civakî bêne destpêkirin. Malên Xwezayê dê tenduristên amator lê bimînin û li hemû tax û gundan ev mal hebin. Herçî Komûna Tenduristiya Civakî ne, yekeyên xebatkarên tenduristiyê ne, ew ê lê bimînin. Ev dê li ser binamayê nifûsê bin û çend komûnan li xwe bigirin. Ji bo Komûna Tenduristiya Civakî dê saziyên tenduristiyê yên ji rejîma berê mane werin bikaranîn. Ji bo ev der bi çanda Kobanê re li hev biguncin xebat dê bi xebatkarên meclisên taxan re bêne meşandin. Ji bo têkiliya bi navenda bajarê Kobanê re dê xebat ji sê xetan (Rojhilat, Rojava û Başûr) ve bêne meşandin, dê Komûna Tenduristiya Civakî li van deran bê dabînkirin. Kar dê li gorî vê yekeyê û bi xebatkarên tenduristiyê yên Kobanê re bêne meşandin. Ji bo têra xwe xebatkarên tenduristiyê bêne gihandin dê alîkarî ji parçeyên din bête xwestin. Di vê pêla derbasbûnê de dê xebatkarên tenduristiyê bi rotasyonê ji parçeyên din bêne wergirtin. Ev rotasyon herî kêm dê bi periyodên sê mahen bêne pêkanîn. Di xwecihî de ji bo Mala Xwezayê dê di serî de alîkarî ji tenduristên amator ên li Konebajarê Pirsûsê dixebitin bête standin. Her weha dê ji aliyê tenduristên amotêr ên ji aliyê komûn û meclisên gundan ve hatine hilbijartin jî sûd were girtin. Ji bo tenduristên amatêr nebine mayinde dê hin periyodan bêne guhartin û mebest ew e ku dawiyê hemû takeyên gel bikaribin bibin tenduristekî amatêr.

Sazûmana Malên Xwezayê û Komûna Tenduristiya Civakî

Kêşgera zarokan
Amûra tansiyonê
Stetoskop
Dopplerên destî
Kereseyê pansûmanê
Kereseyê enjeksîyonê
Dermanên bingehîn
Kesere û dermanên APê
Pîvera klora avê
D vit, dermanê hesin
Mama
Vê gavê 13 Komûna Tenduristaya Civakî hene
Malên Xwezayê bo hemû gundan çêdibin, lîsteya kerese û dermanan dikare bête bertengkirin
Akademî-dibistanên tenduristan digihînin

Ji bo xebatên tenduristiya bi felsefeya Rojava re diguncin bêne kirin divê xebatkarên li gorî vê çandê hebin. Ji ber vê jî, bi perwerdeyeke ser binemayê gel, armanc ew e ku ji nava gel perwerdekar bêne gihandin. Her dera jiyan lê heye wek cih û war hatiye destnîşankirin. Her weha her dera ku xizmeta tenduristiyê tê de tê kirin wek cih û war bê bikaranîn. Perwerde dê li ser binemayê hindê be ku ya kevneşopî û ya di rojevê de bigihînin hev. Dê hîndekarî li gorî heyama derbasbûn û heyama normalbûnê bêne pêkanîn.

Vegera Kobanê ya tenduristên amator tê şopandin

Navê wan, diçe kîjan gund, kîjan taxê
Agahiyên têkiliyê-telefon
Spasname, xelat û rûmetdayîn
Jinûve sazkirina xizmetên tenduristiyê dê bi avakirina meclisên tenduristiyê, civakîbûna tenduristiyê û demokratîkbûna xizmetguzariya tenduristiyê pêk were. Jinûve avabûna dûrî vê felsefeyê, dê rê bide ku demeke nêzik qada tenduristiyê ber bi xizmetên tenduristiyeka neolîberal-kapîtalîst ve biçe. Divê bi girîngî bête diyarkirin ku “tenduristiya xwezayî” ku Meclisa Tenduristiyêya KCDê pêşniyar dike û pêvajoya ku Tevgera Tenduristiya Jinan ve tê hedefkirin a li ser binemayê civaka ekolojîk, azadiya jinan, xweser bête birêkxistin.

Derfetên jinûveavakirina xizmetguzariya tenduristiyê weha ne:

Hemû pêkhateyên rêveberiya Kantonê ji bo jinûveavakirina tenduristiyê motîve ne.
Nêzîkbûna makeqanûna Rojava ya ser binameyê azadiya jinan, ekolojîk, antîkapîtalist û xweser dê ji bo jinûvesazkirina xizmetên tenduristiyê zihniyet û rewşeke erênî bi xwe re bîne.
Di serî de Kurdistana Tirkiyeyê hewldaneke cidî ya muxalefeta dinyayê ji bo avakirina Kobanê heye. Kobanê bi tenê nîn e.
Rêveberiyên xweser ên Tirkiyeyê di serî de di warê jîngehê de ji bo xizmetên bandorê li tenduristiyê bikin piştgiriyeke wan a cidî heye. Ji bo dana avê, dermankirin, derxistina cesedan hwd. alîkariyeke wan a cidî heye.
Xebatên tenduristiyê ku li konebajarê Pirsûsê têne kirin, ji bo tenduristên amator ên Kobanê ji nû ve xwe saz bikin bo wan yarmetiyeke mezin e.
Kesên paşve vedigerin Kobanê dê ji 300 hezarî biborin û 220 hezarê van dê li gundan bêne bicihkirin, ev yek dê derfeteke baş bi xwe re bîne.
Di tenduristiyê de xwedîderketina li kevneşopiyê
Bajêr ji pirsgirêkên xwe yên giran ku wek pençeşêrê mezin dibin bifilite
Li şûna jiyara karê kapîtalîst pêşxistina aboriya bi ser çandiniyê
Xizmetên tenduristiyê wek beşeke karê komûnan bê meşandin
Derfetên ji bo Tevgera Tenduristiya Jinan
Xebata li gorî tenduristiya amatorî
Pêkanîna civakeke ekolojîk
Derfetdana jiholêrakirina têkiliyên hîyerarşîk
Yekeyên Tenduristiyê yên heyî (13 yekeyên tenduristiyê)
Ji bo tenduristiyê pêdivî bi avahiyên qerase nîne
Herdu nexweşxaneyên li navenda bajêr bi ser navê civakê kar di wan bête kirin û derfeta vê bête dabînkirin."

(zt)