Hewler Şahin/JINHA

BEHDİNAN - Endamên Akademiya Zanistên Civakî Delal Avşîn û Avaşîn Adar 1'emîn Konferansa Jineolojiyên ya ku ji aliyê PAJK'ê ve hatî li darxistin nirxandin û diyar kirin ku divê jin zêdetir tekoşîna xwe bi hêz bikin.

Partiya Azadiya Jinên Kurdistanê (PAJK) ê di navbera 11-15'ê Gulanê de li Herêmên Parastina Medyayê 1'emîn Konferansa Jineolojiyê lidarxist. Endamên Akademiya Zanistên Civakî û delegeyên konferansê Delal Avşîn û Avaşîn Adar hemû beşên zanînê yên weke perwerde, tenduristî, demografya, etik-estetîk yên dikevin nava jineolojiyê nirxandin. Delal Avşîn û Avaşîn Adar dan zanîn ku jineolojî armancên mezin daye pêşiya xwe ji ber wê jî divê jin zêdetir li her qadê tekoşîna xwe mizin bikin.

'Dê bi rêya jineolojiyê destê jinê bikeve nava qada perwerdê'

Endama Akademiya Zanistên Civakî Delal Avşin destnîşan kir ku dê bi rêya jineolojiyê herêmên perwerdê ji hişmendiya mêran bigirin û bi nêrîna jinê rêbazên perwerdê bihonin. Delal bilêv kir ku perwerda heyî bi hişmendiya mêr tê dayîn û zatok bi wê tê gihandin. Delal anî ziman ku dê di hemû qadan de zayendiya civakî derbaskin û got: "Îro yek ji pirsgirêka me ya sereke nebûna perwerdeyak bi tenduriste. Jineolojî jî tam ji bo wê xwe bi sazûbûn dike."

'Jineolojî di pêşdebirina tibê ya xwezayî de bibiriyare'

Delal di aliyê herêma tenduristiyê de jî nirxandin kir. Delal derbirî ku weke hemû herêmên dinê di herêma tenduristiyê de jî mêran xwe serwer kiriye û xistiye bin destê xwe. Delal bilêv kir ku şifaciyên despêkê jinbûne û nêrîna jineolojiyê ya ser tenduristinê wiha anî ziman: "Di tenduristiya ku niha ji destê me girtine de em dibînin ku berê şifacî jinbûne. Em dibînin ku jinan despêkê derman derxistine. Lê niha yên herî di vê qada tenduristiyê de pirsgirêkan dijîn jinin. Jin di qada tenduristiyê de nîne. Li vêderê giringiya tiba xwezayî tê dîtin. Divê jin tiba xwezayî pêşbixin. Jineolojî di mijara pêşedbirina tiba xwezayîde bi îdiaye. Tenê pirsgirêkên jinan dikarin bi polîtîkaya jinan ya tenduristiyê bên derbaskirin. Weke herêma xwezayî divê herêma tendursitiyê jî tesîmî jinan bê kirin."

'Projeyên çareseriya şêniyê yên jineolojiyê hene'

Delal diyar kir ku jineolojî dê weke zanîna jinê ji bo pirsgirêkên şêniyê û çareseriya wan bixebite û wiha berdewam kir: "Îro yek ji pirsgirêkên sereke yên cîhanê zêdebûna şêniyê ye. Mirov nikarin bi awayek tendurist jiyan bikin. Mijara zêdebûna şêniyê jî herî zêde jinan bandor dike. Ji ber ser fîzîk û zayîna jinan gelek polîtîkayan pêşdixin. Hem zêdebûna şêniyê pirsgirêke û hem jî ji bo wê polîtîkayek pêşnexistin pirsgirêke. Bêguman li gorî demografya em pir zarokan armanc nakin. Ya giring civakîbûn û di aliyê tendursitiyê de pêşketine. Divê di van mijaran de jin jî xwedî mafê gotinê bin. Di roja me de di kaputalîzim û deverên dîndar de jin ne di aliyê jiyana xwe de ne jî di aliyê çend zarokan bîne dinê de ne xwedî mafê gotinê ye. Lê yên hemû êşan dikêşin û zoriyan dibînin jinin. Di vê mijarê de weke demografya pirojên jineolojiyên yên weke jin bi xwe biriyara jiyana xwe û çend zarokan biwelidîne de divê xwediyê mafê gotinê bin hene. Dema ku jin di derbarê fîzîka xwe de xwediyê mafê gotinê be dê jiyana wan zêdetir bi tendurist be. Di vê wateyê de emê di cîhanê de pêşiya pirsgirêkên demografyayê bigirin."

'Dê etik û estetîk jî di nava jineolojiyê de ji nû ve wateyê bibînin'

Di 1'emîn Konferansa Jineolojiyê de yek ji mijarên herî zêde bi berfirehî hatî nîqaşkirin jî etik û estetîkbû. Di vê mijarê de delegasyona konferansê û di heman demê de endama Akademiya Zanistên Civakî Avaşîn Adar jî balkişand ser awayê xebitandina kaputalîzmê ya etik û estetikê, rola ser civakê û tayîbetî jî ser jinan disepîne. Avaşîn da zanîn ku dê li hember rola kaputalîzmê dayî etik û estetikê jineolojî naveroka têgînê ya rastî nîşan bide û got: "Jineolojî hemû zanînên berê hatî hînî me kirin berevajiya wane. Divê ev têgeh neyên ji bîrkirin. Wêdemê emê çî bikin? Etik û estetik têgihên ku bi hev re bên destgirtinin. Di navê de giştîbûnek heye. Jineolojî nêrîna nûjen ya ewtetikê ye û li hember estetika hatî berdevajî kirine. Ji bo hinek tişt bên têgihiştin divê hiş bê pak kirin û lêkolîn bên kirin. Jineolojî derfeta van lêkolînan dide me."

'Têgiha jineolojiyê ya estetikê bedewiya jiyanê ye'

Avaşîn anî ziman ku estetik jiyanê bedew dike, dê bi vê têgînê jin û civak li cewherê xwe vegere û wiha berdewam kir: "Dê jineolojî qetana navbera cewher û teşeyê de carekedinê bigihîne hev. Divê xweza, gerdun û mirov bên gihandina hev. Di xweşikbûnê de ked heye, nêrîna jinê heye. Dahurnîna hestan, hîs û wijdan heye; divê giyan, manewyat û ramana me bibin yek. Sucê pergalê yê herî mezin ji hev qetandina cewher û teşeyêye. Jineolojî dixwaze ji nû ve gihandinekê çêbike. Ji hev neqetandina estetik, etik, hest û romanan teşekirina yekgirtina wane. Mudaxeleyek ya rakirina erjengiya derdora xwe ye. Jiyana estetik ji nû ve bi destê jinê şax dide. Divê ew denge û hevsengî ji nû ve bê çêkirin. Ji xwe estetikek ya gerdun û xwezayê heye. Ev qetandin û berevajîkirina dîrokî nehata jiyandin ji xwe gerdun û xweza di nava hevsengiyê dene. Herî zêde jin vê dibîne."

Di dawiyê de Avaşîn bilêv kir ku dê qazanckirina wate û teşeya jineolojiyê bi tekoşîna jinan pêşdebiçe, ev jî bi lêgera hindirîn xweşikbûn û bedewî derdikeve der.

(zt)