JINHA

SILÊMANÎ - Wezîra Karê Jinan a Iraqê Beyan Nûrî da diyar kirin ku, girêdayî şideta mêran ya ser jinan wan yasayek amade kiriye û di 14’ê Çileyê sala 2015’an de radestî Deseteya Wezareta Iraqê kiriye.

Wezîra Karê Jinan a Iraqê Beyan Nûrî li ser pirsgirêkên jinan ên jiyan dikin civînekî çapemeniyê li darxist. Di civîna di demjimêr 10:00’an de li Navenda Tevgera Yekgirtûya Îslamiya a bajarê Silêmaniyê pêkhatî de Parlementera Iraqê Beyan Nûrî got: “Li welatekî şer lê heye ne jiyanek ya wana asayî ye, ne jî parastina wan mirovên lê dijîn heye. Jinên Iraqê ji nava vî şerî de ne û yên herî mexdûrên vî şerî ne jinin. Standarta jinên Iraqê ji berî şerê DAIŞ’ê gelek cûda bû.” Beyan da diyar kirin ku nêzî 30 sale her tim li Iraqê şer heye û vê yekê ji herî zêde bandor li jin û gelê Iraqê kiriye.

‘Pirsgirêka tendûristiyê zêde bûye’

Wezîra Karê Jinan Beyan Nûrî bal kişand li ser bandora şer li ser jin û civakê û diyar kir ku, berdana jinan li gorî rejeya berê zêde bûye. Beyan daxuyakirin ku, di sala 2013 û 2014’an de rêjeya bêkariyê ketibû lê ji demê şerê DAIŞ’ê ve ev rêje zêde bûye û wiha got: “Di dema şerê DAIŞ’ê de bêkarî kêm bûye. Ev yek ji çavkaniya xwe ji şer digre. Herwiha pirsgirêkên tendûristiyê ji zêde bûne.”

Beyan di derbarê ji roja dest bi karê Wezara Karê Jinan kirî û vir ve kar û xebatên dayîn meşandin de agahî dan û da diyar kirin ku, li ser tundiya zilanam li ser jinan yasayek amade kiriye û di 14’ê Çileyê sala 2015’an de radestî Deseteya Wezareta Iraqê kiriye. Herwiha Beyan da diyar kirin ku, di navbera jin û zilaman de newekhevî heye û got ku jin jî dikarin bi qasî zilaman erk bigirin lê belê di vî warî de bê edaletiyek heye û di vî warî de xebatên me hene. Beyan da diyar kirin ku, wan daxwaz kiriye berdevtiya Yektiya Jinên Ereb bidin Iraqê jî û ragihand ku Iraq welatekî Erebe, pirsgirêka şer û ewlehiyê kirin hîncet û Iraq ji vî mafî bê par hiştin. Beyan da diyar kirin ku wê li ser vê yekê îtraz bikin.

‘Emê ji bo jinên Êzidî navendekê avabikîn’

Beyan Nûrî da diyar kirin ku wê ji bo jinên Êzidî ên ji ber çeteyên DAIŞ’ê koçbûyîn û hatîn xilaskirin pêşnûmeyek amadekirine û got ku ji bo jinên Êzidî bikarbin alîkariyê di warê rûhî, derûnî û tendûristiyê de bistîne projeyên wan hene û wê navendekê avabikin û wiha got: “Ev proje hatiye erê kirin. Wê ev proje xwe bigîhîne ew cihên zêde jinên Êzidiyên ji destê DAIŞ’ê hatine rizgar kirin.”

Parlementera Iraqê û Wezareta Karê Jinan Beyan di derbarê jinên Êzidiyên ji destê DAIŞ’ê rizgarbûyîn de jî agahî da û ragihand ku ta niha 600 jinên Êzidî hatine rizgar kirin û wiha ragihand: “Me pêşniyar kir bi rêxistinên jinan ên navnetewî re li cihên ku, zêde jinên ji destê DAIŞ’ê hatin rizgar kirin heyîn navendan ji bo wan avabikîn. Wê ev navend bi tendûristî, derûnî û rûhê wan re bi eleqedar bibe. Di vê derbarê de me proje ji amadekiriye. Her wiha wê hewildanên me çêbibin ku, di warê aborî de jî alîkariya wan bikîn.”

Beyan di derbarê pirsa we li gelemperiya Iraqê li rewşa jinan û bi teybet di dema şerê DAIŞ’ê de û rewşa jinên Êzidî ên di destê DAIŞ’ê de ne xebet daye meşandin de jî wiha got: “Di derbarê vê jimarê de me çend caran bi seferetxaneya DYE û Îngiltereyê re hevdîtin pêkanî. Di derbarê jinên didestê DAIŞ’ê de ne me rûniştinekî teybet pêkanî. Wek hûn jî di zanîn DAIŞ rêxistinekî meşûr nîne. Ji ber vê yekê ji em nikarîn rasterast bi vê rêxistinê re bikevîn têkiliyan. Lê belê ji bo azadkirinê di asta dewletan de em dikarîn hevdîtinan pêkbînin. Li New Yorkê divê derbarê de hevdîtinên me bi rayedarên pirsgirêkên jinan re mijûl dibin pêkhat. Me bi rêxistina bi navê YNM’ê re hevdîtin pêkanî. Ta niha di vî warî de xebatên me didomin.”

‘Di qanûnên niha heyîn de li ser zarokan mafê dayîkê nîne’

Beyan da diyar kirin ku, her ku diçe rêjeya berdanê zêde dibe û got ku, li gorî yasayên heyîn jinên hatîn berdan mafê wan nînin bi zarokên xwe re derbikevin ji derveyî welat. Nûrî anî ziman di vî warî de xebatên wan hene û wiha anî ziman: “pêşnûmeyek me li ser berdanê amadekirî heye. Hêjî em li ser kar dikîn. Li gorî yasaya heyî jinekî hatî berdan nikare bi zarokên xwe re derbikeve ji derveyî Iraqê. Li ser zarokî tenê mafê bav heye. Mafê dayîkê nîne. Ji bo me vê biryarê hilweşînin hewildanên me hene.” Nûrî anî ziman ku, ji ber çavkaniyên şer li Iraqê rêjeya jinûbiyan zêde bûye û wiha pêde çû: “Li Iraqê zêdeyî yek milyon jinên jinûbî heye, ev yek jî çavkaniya xwe ji şerê heyî digre.” Beyan derbirî ku ev hejmar tenê Iraqê ye û Herêma Başûrê Kurdistanê ne dinav deye.

Beyan daxuyakirin ku li gorî berê di xwendin û nivîsandinê de rêjeya jinên dizanin bixwînin û binivîsin zêde bûye û da diyar kirin ku rêjeya li gundan ji sedê 30’e û li bajaran jî ev rêje hîn kêmtire.

(zt)