نەجیبە قەرەداغی
لە ئۆپەراسیۆنێکی حەفتا ڕۆژی دا هێزەکانی سوریای دیموکراتی کە یەپەگە/یەپەژەش لە ژێر چەتری دایە لە هەفتەی یەکەمی مانگی ئاب دا مەنبەجی ڕزگار کرد. پێشوازی خەڵکی مەنبەج لەو هێزانە بە تایبەتی ژنە شەڕڤانەکان لە زیاترین میدیاکانی جیهان دا هێندەی تر گرنگی ستراتیژی پێکەوە ژیانی گەلان و هەلوێست و ڕۆڵی ژنی خستەڕوو و جۆشی لەئامێزگرتنی ژنانی عەرەب و شەڕڤانانی یەپەژە هێندەی تری ڕاست و دروستی ئەو ئۆپەراسیۆنەی نیشان دا کە سەدان گیان لە پێناوی دا درا. مەنبەج سەرەتای هەنگاوێکی مێژوویی بوو بۆ هەرێمەکانی ڕۆژئاوای فرات چونکە ئەو هەرێمەی ڕۆژئاوای فرات تەنیا هەرێمێک نیە لە چەتەی داعش ڕزگارکرابن بەڵکو وەک ئەوەی بۆمبێک بە دەولەتانی هەرێمەکە بە تایبەتی تورکیا و ئێران دا تەقیبێتەوە هاوسەنگیەکانی هێزی سەروژێر کرد و ئێران، تورکیا ، ڕوسیا و سوریای گەیاندە یەک و جوڵەی خستە ناوچەکە.هەر کام لە هێزە نێونەتەوەییەکانی کاریگەر لە سەر رۆژهەڵاتی ناوین و وڵاتانی داگیرکەری کوردستان بەپێی بەرژوەندی خۆی دەجولێتەوە بەڵام تورکیا، ئێران و سوریا یەک خاڵی هاوبەشیان هەیە ئەویش دژی پێگەی ڕۆژاڤا و سنوردارکردنێتی هەتا دەگاتە هەوڵی پاکتاوکردن. پێشبینی دەکرا کە پێشتر ئەرتەشی تورک ئۆپەراسیۆن ئەنجام بدات بۆ ڕێگری لە ڕزگاکردنی بەڵام نە ئەرۆدغان و ئەرتەشی تورک لەو دۆخەدا نەبون بە تایبەتی لە سەروبەندی کودەتا.
 
بە دوای ڕزگارکردنی منبەج دا پەلاماردانی حەسەکە لە لایەن رژێمی سوریا لە دوای ئەو ترافیکە دیبلۆماسیە هات لە نێوان وڵاتانی ئیران-تورکیا و ناردنی ڕاوێژکارێکی دەزگای ئیستخباراتی میتی تورکیا بۆ لای بەشار ئەسەد. ئەو پەلامارە بۆ کردنەوەی بەرەی تری شەڕی تاقەتپڕوکێن بوو بۆ یەپەگە/یەپەژە و هەم وەک سەرەتای هەنگاوێکی گەڕاننەوەی هەرێمەکانی ڕۆژاڤا بوو بۆ ژێر کۆنترۆڵی خۆی و پێکانی ئامانجە هاوبەشەکەش بوو. بوونی پاسدار و چەکداری حزبوڵای لوبنان لەو شەڕەدا سەلمێنەری ئەو ڕاستییە بەڵام کەم کەس مەزەندەی دەکرد لە ماوەیەکی کورت دا شەڕڤانان گورز لە رژێم بدەن و بەشێکی زۆری شارەکە لە هێزەکانی ڕژێم پاک بکەنەوە تا بە دەستپێشخەری ڕوسیا ئاگربەست کرا چونکە ئەو شەڕ، ناکۆکیە و ململانێیەی کە هەر کات ئەگەری تەقینەوەی هەیە، نەبووە دەستکەوت بۆ ڕژێمی سوریا بەڵکو سەرەتای دۆڕانێکی تر بۆ رژێم و ئەو بەرە ناوچەییە کە هەندێ لایەنێکی کوردیشی تێدایە، ئەو لایەنانەی کە زیاتر لە دیدی پارتی دیموکراتی کوردستانەوە ناوبەناو لەو هەرێمە بە ڕوداوی نەخوازراو خۆیان دەخەنە ڕۆژەڤەوە.
 
دوای ئەو ترافیکە دیبلۆماسیە و تێکشکانی ڕژێمی سوریا لە حەسەکە ئەمجارەیان هەر سات ناوچەکانی عەزاز ، جەرابلوس ، باب و ئەلڕع لە سەرەدا بوون بۆ گێرەشوێنی ئەرۆدغان و گروپە چەتە و بەکرێگیراوەکانیان. وەک پێشبینی دەکرا پەلاماری جەرابلوس بە تیرۆرکردنی فەرمانداری ئەنجومەنی سەربازی جەرابلوس لەلایەن چەند کەسێکی سەر بە میت، دەستی پێکرد. تێبینی بکەن ئەسەد هەرگیز فرۆکەی بۆ داعش هەڵنەساندووە بەڵام لەبەرامبەر یەپەگە/یەپەژە فرۆکەی هەڵساند و لە ئاست پەلاماری جەرابلوس جوڵەی نەکرد لە کاتێکدا کە ماوەیەکی زۆریشە بە هاوکاری تورکیا داعش لەو ناوچەیە تەراتێنێتی. ئەردۆغان بانگەشەی شەڕی داعش دەکات بەڵام هەموو جیهان دەزانێ ئامانجی کوردە. گروپێکی چەتەی وەک داعش کە تورکیا خۆی خۆراکدەر و پەروەردەکارێتی و چوار ساڵە جیهان لە دژی کەوتونەتە هاوپەیمانیەوە خێرە تورکیا لە پەلامارێکی جەرابلوس بیەوێ لە شەو و ڕۆژێک دا لەناویان بدات، کێ باوەڕ دەکات ئەگەر مەبەست رۆژئاڤا نەبێ. ئەم شانۆگەریەی تورکیا لە بەشێک لە میدیاکانی بەرهەڵستکاری تورکیا بە تەنزەوە دەلێن " داعش جلی مەمەدچیکی پۆشیوە" مەمەدچیک بە ئاماژە بە سەربازانی ئەرتەشی تورک و ئەو وێنانەی لە تۆڕە کۆمەڵایەتیەکان دا بڵاوبۆوە ئەو ڕاستیە دەسەلمێنن.
 
گومانی تێدا نیە تورکیا بە پەلاماردانی جەرابلوس دەیەوێ وەک بەعشیقە یەکینەی خۆی دامەزرێنێ و بگاتە ئامانجەکانی بەڵام وەک بەرپرسانی ڕۆژئاڤا دەلێ " تورکیا خۆی دەخاتە نێو زەلکاوێک کە هاتن بەدەستی خۆیەتی، گەڕانەوە بە دەستی خۆی نیە". ڕزگارکردنی مەنبەج و شەڕی حەسەکە تورکیای هارکردووە بۆ ئەوەش ناچار ما جارێکی تر بانگی بارزانی بکات کە چۆن ئەمجارە لە دژی ڕۆژاڤا بەکاریان بێنن بەڵام پارتی دیموکراتی کوردستان بەشێکی لە خەڵکی باشوری خستۆتە نێو هەوای دەوڵەتسازیەوە بەڵام بانگکردنی پەلەپڕوزکێی بۆ تورکیا و ڕۆڵپێدانی لە دژایەتی پەکەکە و شۆرشی ڕۆژاڤا هێندەی تر ئەو هێزە بچوک دەکاتەوە و گومانی زیاتر دەخاتە سەری. موراد کارایلان ئەندامی کۆمیتەی ناوەندی پەکەکە و بەرپرسی ناوەندی پاراستنی گەل دەلێ" لای خۆتان بینوسن بۆ مێژوو ئەگەر لە باشور دەولەتێک دروست ببێ هەموو جیهان دان بەو دەوڵەتەدا بنێ، تورکیا لە دژی دەبێ، کەس وەک ئێمە تورکیا وئاکەپە ناناسێ و خۆتان مەخەڵەتێنن".
 
ئەو سەردانەی بارزانی بۆ تورکیا سەرەتای قۆناغێکی نوێ نیە وەک هەندێ ئاماژەی پێدەکەن، بەڵکو ئەرکە کۆنەکان و لیستی ئەرکەکانیان  بۆ زیادکردووە. ئەرکە کۆنەکان وەک هەموو جارێک دژایەتیکردنی پەکەکە و شۆڕشی رۆژاڤا و گەمارۆی توندتر و ئەوەشی کە نوێیە، ئاڵوگۆڕ لە خوێندنگەکانی گویلەن لە باشوری کوردستان دا بە جۆرێک کە ئەرۆدغان ڕازی بکات و چۆنێتی تێکەڵکردنی ئەو چەند سەد کەسەی لە ژێر ناوی " پێشمەرگەی ڕۆژئاوا" کە ئەرتەشی تورک لە باشور پەروەردەی کردوون، بەو هێزانەی کە ڕێگری دەکەن لە ڕزگارکردنی جەرابلوس و چەند هەرێمێکی تر.
 
ئەم پەلامارەی جەرابلوس کەمتر نیە لە داگیرکردنی کوەیت لە لایەن عێراقی سەردەمی سەدام حسێنەوە. نە ئێرانیش دەتوانێ لە سوریا و یەمەنەوە درێژە بە هەژمونی خۆی بدات. لەم قۆناغەدا کورد لە ڕۆژئاڤا لە سەر خاکەکەی خۆی خاوەن مۆدێل و پارادایمێكی نوێیە. ئەوانەی ئەم پارادایمە ناناسن بە ئارگومێنتی کۆن دۆخەکە دەخوێننەوە، ئەوانەشی بە ڕێسواییترین شێوە حساب لە سەر لاواز بوونی ڕۆژئاڤا دەکەن و بە سیاسەت و ڕاگەیاندنیانەوە کەوتونەتە بەرەی تورکیا-ئێران و سوریا جگە لە هەرچی پچوکبونەوە نەبێ چ ئاسۆیەکی مانەوەیان لە نێو هاوسەنگیەکان دا نەماوە.
 
ڕاستیەکەی ئەوەیە کە دەوڵەتانی عێراق و سوریا لە نێو چوار داگیرکەری کوردستان لاوازترین، پەرشوبڵاوترین و تێکشکاوترین دەوڵەتن. نە عێراق و نە سوریا چیدیکە لە ناوەندێکەوە بەرێوەنابرێن. تورکیا و ئێرانیش بەشێوازی جیاواز لەهەمان ڕێچکەدان. تورکیا نەک هەر ئەو هێزەی جارانی نەماوە گەمە بە کوردی ئازاد بکات بەڵکو تورکیا لە هەوڵی دروستکردنی ئیماژدایە نەک ڕاستی. هەندێ پێیان وایە کە کورد لە ڕۆژاڤا و شۆڕشەکەی هەر ئان و ساتێک لەبەردەم مەترسیەکی گەورەی پاشەکشە و تێکشکاندان. ڕاستیەکەی هیچ کات گەلی کورد لە مەترسی لەناوچوون بە دوور نەبووە بەڵام پێشبینی پاشەکشە بە شۆڕشی رۆژاڤا دوورە لە ڕاستی، لێکدانەوەیەکی وەها خوێندنەوەیەکی پەلەپڕوزکێ و بێ ئاگاییە لە ڕەهەندی مێژوویی تێکۆشانی ٤٠ ساڵەی بزوتنەوەی ئاپۆیی. ئەو جۆرە دیدە بێ شک قەتیس بونە و مانەوەیە لە پارادیمی سەدەی ٢٠ ی دەوڵەت نەتەوە و ململانێیەکانی شەڕی سارد دا ، کورد نە کوردی جاران و نە دۆخی هەرێمەکە و هەلومەرجەکە وەک ڕابردووە. کورد لەو بەشەی کوردستان لە هەموو کات زیاتر بەهێزن بە تایبەتی لە ڕووی پاراستنەوە. لێدوانی وتەبێژی یەپەگە رێدور خەلێل " لە رۆژئاوای فرات ناکشێینەوە" ئۆپەراسیۆنی هێزەکانی سوریای دیموکراتی لە ڕۆژئاوای فرات و ڕزگارکردنی مەنبەج سەرەتا قۆناغێکی نوێیە لە چەسپاندنی خۆسەری دیموکراتی و فیدرالی باکوری سوریا و ڕۆژاڤا، حەسەکەش بووە دۆڕانێکی تر بۆ بەرەی کۆنەپەرستی و دژە دیموکراسی. نە کێشە ناوخۆییەکانی تورکیا و ئێران لە پرسی کورد و پرسی دیموکراسی و نە قەیرانە ناوخۆییەکانی باشور بۆ بارزانی ئەو پێگەییان بۆ فەراهەم ناکات چۆن بیانەوێ گەمە بە کوردی ئازاد بکەن، پێدەچێ تاکتیکیانە سەرکەوتنی ڕووکەشی و کاتییان هەبێ بەڵام لە ڕووی ستراتیژییەوە دۆڕاون.
 
ئەوانەی بچوکترین گومانیان لە بالۆنی فوتێکراوی بە ئەنقەستی " پەیوەندی ڕژێمی ئەسەد و پەیەدە" هەبوو لە شەڕی حەسەکەدا تەقی. ئەوەی لە ڕۆژاڤا ڕوویداوە و ڕوودەدات شۆڕشە بە هەموو واتاوە ئەوەی نایخوێنێتەوە یان هەر وا لە ڕابردوودا دەمێنێتەوە یان خوێندنەوەی لە ئیشی نایەت. ئەوەی دەبێتە بدرێتە بە تیری ڕەخنە، نەبوونی بەرە و هێزێکی بەرهەڵستکاری کارا، ئەلتەرناتیڤ و یەکگرتووە لە باشوری کوردستان کە پرسیار بخاتە سەر ئەو سەردانە حزبیەی بارزانی بۆ تورکیا. ئەو خەڵک و هێزە سیاسیانەی لە عەقلیەتی کلاسیکی کورد بەتایبەتی لە پارتی دیموکراتی کوردستان بێزارن تا ئێستاش نەیانتوانیوە جینۆسایدی و ڕزگارکردنی شەنگاڵ، شۆرشی ڕۆژئاڤا و بەرخودانی باکوری کوردستان ڕاست بخوێنەوە چونکە لە ڕابردوودا قەتیس بوون و دیلی چەمکە کلاسیکەکانی سیاسەتن. ئەوەش گەورەترین کێشە و قەیرانی باشوری کوردستانە و تەنانەت سەرچاوەی هەموو کێشەکانە.